Հանճարի մասին: Թոմաս Էդիսոն:

1914 թվականի դեկտեմբերին ամբողջությամբ այրվում է 67-ամյա Թոմաս Էդիսոնի լաբորատորիան: Հրդեհի հասցրած վնասները հսկայական էին: Եթե նշենք դրա գումարային համարժեքը մեր օրերում, ապա կստացվի մոտ 2 միլիոն դոլար: Դրա համեմատ ապահովագրությունը կազմում էր գրոշներ: Բայց դա չէր ամենացավալին: Հրդեհը իր հետ տարել էր նրա ողջ կյանքի գիտական հետազոտությունների արդյունքները` նրա նշումները, գրառումները, գիտական աշխատանքները: Այրվել էր ամեն ինչ:

Էդիսոնի տղան ամենուր փնտրում էր հորը: Նա անհանգստանում էր` ինչպե՞ս պետք է հայրը տանի այդ դժբախտությունը: Նա գտնում է հորը հրդեհից քիչ հեռու կանգնած, որն անվտանգ տարածությունից հանգիստ դիտում էր պատահածը: Նա բացարձակ հանգիստ էր և զսպված: Միակ բանը, որ նա խնդրում է` իր մոտ բերել կնոջը: Երբ կինը մոտենում է, Էդիսոնը նայում է նրան և շատ լուրջ ասում` «նայիր սիրելիս, այրվում են մեր բոլոր սխալներն ու անհաջող փորձերը: Մենք կարող ենք ամեն ինչ նորից սկսել»:

Իր գործունեության ընթացքում Թոմաս Էդիսոնը հազարավոր տարբեր փորձեր է կատարում, փնտրելով այն նյութը, որից կարելի էր պատրաստել էլեկտրական լամպը: Ու երբ նրա կողմից փորձված բոլոր նյութերը անմիջապես այրվում էին, Էդիսոնի օգնականները ընկնում էին հուսահատության մեջ, բայց նա չէր կորցնում հանգստությունը և համոզված էր, որ իր մոտ ամեն ինչ կստացվի: Մի անգամ, հերթական անհաջող փորձից հետո, աշխատողներից մեկը բացականչում է` «կրկի՛ն անհաջողություն»: Բայց Էդիսոնը ամենայն լրջությամբ պատասխանում է` «դա անհաջողություն չէ: Մեզ հաջողվեց պարզել ևս մեկ նյութ, որը մեզ պետք չէ: Իմանալով բոլոր այն նյութերը, որոնք մեզ պետք չեն, մենք կգտնենք այն, որը մեզ պետք է»:

Ծնվել է այս հանճարեղ մարդը 1847 թվականի փետրվարի 11-ին ԱՄՆ-ի Օհայո նահանգի փոքրիկ Մայլան քաղաքում: Նրա ծնողները իրենց վերջին` 7-րդ երեխայի ծնվելուց մի քանի տարի առաջ գաղթել էին Միացյալ Նահանգներ Կանադայից: Հայրը` Սամուել Էդիսոնը` հոլանդացի գաղթականների զավակ էր` ակտիվ և հետաքրքաշարժ անձնավորություն, որն իր կյանքում փորձել էր տարբեր մասնագիտություններ: Մայլանում նա զբաղվում էր հացահատիկի և փայտի առևտրով: Մայրը` քահանայի աղջիկ էր, որի ընտանիքը ժամանակին գաղթել էր Կանադա Շոտլանդիայից: Երիտասարդ տարիքում այդ իմաստուն և կրթված կինը աշխատել էր ուսուցչուհի Կանադական փոքրիկ քաղաքներից մեկի դպրոցում:

Երբ լրանում է Թոմասի 7-րդ տարին, ընտանիքը տեղափոխվում է Պորտ-Գուրոն, Միչիգանի նահանգ: Այստեղ տղան դպրոց է գնում, սակայն շուտով ծնողները նրան հետ են վերցնում, քանի որ մի անգամ ուսուցիչն անվանում է նրան դատարկագլուխ երազող, որը երբեք ոչնչի չի հասնի: Դրանից հետո Էդիսոնի մայրը ինքն է սկսում զբաղվել տղայի կրթությամբ: Նա զարգացնում է տղայի մեջ սովորելու այն ձգտումը, որով աչքի էր ընկնում Էդիսոնը 10 տարեկան հասակից: Արդեն այդ ժամանակ նա սկսում է կարդալ լուրջ գիտական գրականություն: 12 տարեկան հասակում, մուտք ունենալով Դեյտրոյտի հասարակական գրադարան, նա իր առջև նպատակ է դնում կարդալ այնտեղ գտնվող բոլոր գրքերը և համարձակորեն սկսում է ամենաներքևի շարքից, որտեղ գտնվում էին Նյուտոնի, Յուրայի և Բուրտոնի գործերը:

Էդիսոնի մանկությունը շուտ է վերջանում: Հայրը այդ ժամանակ չուներ բավարար միջոցներ տղայի հետագա կրթությունը ապահովելու համար և հին ամերիկյան սովորության համաձայն որոշում է որդուն բարձրագույն դպրոցի փոխարեն ուղարկել «կյանքի դպրոց»: Նա տեղավորում է տղային մոտական երկաթգծային կայանում, որպես այսպես կոչված «գնացքային տղա», որտեղ երիտասարդ Էդիսոնը ուղևորներին վաճառում էր թերթ, քաղցրավենիք և այլ մանրուքներ: Թոմը շատ շուտ է գլուխ հանում բիզնեսի նրբություններից և այնպես հմուտ էր ամեն ինչ անում, որ շուտով բիզնեսը սկսում է ընդլայնվել և նա ստիպված է լինում օգնական վերցնել:

Բիզնեսը զարգացնելու նպատակով` 12-ամյա Էդիսոնը նամակ է գրում Ամերիկյան հրատարակչական միության նախագահին: Նա առաջարկում է ամսեկան 10 դոլար վճարել այն նորությունների դիմաց, որոնք կարող էին հետաքրքրություն առաջացնել Չիկագո-Դեյտրոյտ երկաթգծի ուղևորների մոտ: Նա նաև թույլատվություն է ստանում երկաթգծի ղեկավարությունից` ուղեբեռային վագոնում փոքրիկ տպագրական մեքենա տեղադրել:

Գնացքի չօգտագործվող վագոններից մեկում նա բացում է սեփական հրատարակչությունը: Նա իր փոքրիկ թերթի հրատարակիչն էր, խմբագիրն ու տարածողը: Թերթում տեղ էին գտնում տարբեր տեղեկություններ և խոսակցություններ տեղական երկաթգծային կյանքից, նաև պատահարների և դժբախտ դեպքերի մասին, ինչպես նաև տեղեկություններ պատերազմի դաշտից: Թերթը վաճառվում էր 3 ցենտով և Թոմը կարողանում էր հոգալ ոչ միայն իր առօրյա ծախսերը, այլ նաև համալրել գիտելիքները: Հենց այդ ժամանակ էլ նա սկսում է զբաղվել քիմիայով: Նա ձեռք է բերում քիմիական նյութեր, սարքավորումներ և իր շարժական հրատարակչությանը կից բացում է փոքրիկ քիմիական լաբորատորիա, որտեղ սկսում է զբաղվել քիմիական հետազոտություններով: Բայց շարժվող վագոնում լաբորատորիա բացելը բերում է տխուր հետևանքների: Հերթական ուղևորություններից մեկի ժամանակ ընկնում է ֆոսֆորով լցված տարրան, որը միանգամից բռնկվում է: Կրակը վայրկյանապես տարածվում է ողջ վագոնով: Վազելով ներս է մտնում վախեցած կոնդուկտորը և առանց մտածելու լուսամուտից դուրս է նետում ոչ միայն քիմիական նյութերը, այլ նաև հրատարակչական սարքավորումներն ու երիտասարդ Էդիսոնին: Այդպես տխուր են ավարտվում Էդիսոնի առաջին երկու փորձերը:

Երկաթգծի տարածքից նա դժվարությամբ հավաքում է իր սարքավորումների մնացորդները և տեղափոխում ծնողների տան նկուղ, որտեղ էլ շարունակում է գիտական հետազոտությունները: Շուտով նրա ձեռքի տակ է ընկնում տելեգրաֆի աշխատանքի սկզբունքների մասին պատմող մի գիրք և իր ընկերոջ` Ջեյմս Բարդի հետ նա կազմակերպում է տելեգրաֆային հաղորդագրություններ իրենց նկուղի և ընկերոջ տան միջև: Նա նաև վերսկսում է իր հրատարակչական գործունեությունը և թողարկում է փոքրիկ թերթ: Բայց այստեղ նրան մեկ այլ անհաջողություն էր սպասում: Թերթում տպագրված հոդվածը վիրավորում է թերթի ընթերցողներից մեկին և նա Էդիսոնին կամուրջից գցում է գետը: Սակայն լողանալ իմացող Էդիսոնը ողջ է մնում:

14-ամյա տղայի անսպառ էներգիան և բազմազան գործունեությունը չէին կարող արդյունք չտալ: Թոմաս Էդիսոնը դառնում է բոլոր ժամանակների ամենահայտնի գյուտարարը: Նա ԱՄՆ-ում 1093 և այլ երկրներում 3000 արտոնագրված հայտնագործությունների հեղինակ է: Բայց ի տարբերություն շատերի` նա կարողացել է վերածել իր հայտնագործությունները անձնական կարողության միլիոնավոր դոլարների: Այդպես են հասնում հաջողության` աշխատանքի և համառության շնորհիվ: