Կարողություն ստեղծած «տգետը»

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Չիկագոյի թերթերից մեկում տպագրված հոդվածում Հենրի Ֆորդը, ի թիվս այլ մեղադրանքների, անվանվում է նաև տգետ: Ֆորդը բողոքարկում է այդ մեղադրանքը և դատի է տալիս թերթին՝ իր հասցեին հնչեցրած զրպարտությունների համար: Դատավարության ժամանակ թերթի խմբագրությունը ներկայացնող դատապաշտպանները մեջբերում են որոշ փաստեր և որպես վկա դատարան են կանչում հենց իրեն՝ Ֆորդին, նպատակ ունենալով ապացուցել դատարանին նրա տգիտությունը: Նրանք Ֆորդին են ուղղում բազմաթիվ հարցերի մի իսկական տարափ, փորձելով ապացուցել, որ չնայած Ֆորդը տիրապետում է մեքենաների արտադրության հետ կապված մի շարք մասնագիտական գիտելիքների, բայց ընդհանուր առմամբ՝ նա սովորական տգետ է:

Նրան տալիս են նմանատիպ հարցեր, օրինակ, «ո՞վ է եղել Բենեդիկտ Առնոլդը» կամ «որքա՞ն զինվոր է ուղարկել Մեծ Բրիտանիան Ամերիկա, որպեսզի ճնշի 1776 թվականի ապստամբությունը»: Վերջին հարցին Ֆորդը պատասխանում է. «Հաստատ չգիտեմ, թե որքան զինվոր է ուղարկել Բրիտանիան, բայց լսել եմ, որ տուն են վերադարձել շատ ավելի քչերը»: Վերջապես պարոն Ֆորդը հոգնում է այդ ամենից: Հերթական, բավական վիրավորական հարցից հետո, նա փոքր ինչ առաջ է ձգվում, մատնացույց է անում դատապաշտպանին և արտասանում. «Եթե ես իրոք ցանկանայի պատասխանել այն հիմար հարցին, որը հենց նոր դուք ինձ տվեցիք կամ ցանկացած այլ հարցի, ապա ես կսեղմեի իմ աշխատանքային սեղանի վրա գտնվող էլեկտրոնային կոճակը և ինձ մոտ կհայտնվեին մարդիկ, որոնք իվիճակի կլինեին պատասխանել ցանկացած հարցի, որն ինձ պետք է: Իսկ հիմա խնդրում եմ ասեք ինձ: Ինչո՞ւ ես պետք է լցնեմ իմ գլուխը ընդհանուր տեղեկություններով, եթե ես ունեմ մարդիկ, որոնք պատրաստ են ապահովել ինձ բոլոր այն գիտելիքներով, որոնց կարիքը ես ունեմ»:

Այս պատասխանի մեջ անկասկած կար հստակ տրամաբանություն: Ֆորդի ճառը դատապաշտպանին կանգնեցնում է փակուղու առջև: Դատարանի դահլիճում բոլոր ներկա գտնվողները հասկանում էին, որ նման պատասխան կարող էր տալ միայն կրթված մարդը:

Ցանկացած մարդ համարվում է կրթված, եթե նա գիտի, թե որտեղ կարելի է ստանալ իրեն անհրաժեշտ գիտելիքները և ինչպես վերածել դրանք կոնկրետ արդյունքների: Հանձինս իր «ուղեղների կենտրոնի» աշխատակիցների՝ Հենրի Ֆորդն իր ձեռքի տակ ուներ մասնագիտական գիտելիքներ, որոնք թույլ էին տվել նրան դառնալ աշխարհի ամենահարուստ մարդկանցից մեկը: Նա չուներ ոչ մի անհրաժեշտություն պահելու այդ բոլոր գիտելիքները սեփական գլխում: